Vrste anestezije

Mevludin Babajić

ANESTEZIJA – (grč. an-estos figurativno, „bezosjećaja“ ili „izvanosjećaja“)

medikamentozno izazvana neosjetljivost dijela tijela ili pak neosjetljivost cijelog tijela sa gubitkom svijesti medikamentozno izazvana neosjetljivost dijela tijela ili pak neosjetljivost cijelog tijela sa gubitkom svijesti

opšta regionalna lokalna

Opšta anestezija je farmakološki izazvano nesvjesno stanje karakterizirano kontroliranom, reverzibilnom depresijom CNS-a. To stanje karakteriziraju analgezija, hipnoza, mišićna relaksacija i gubitak refleksa. Inhalaciona intravenska (TIVA) balansirana

OPŠTA BALANSIRANA ANESTEZIJA

Opšta anestezija se postiže unošenjem u organizam različitih anestetičkih supstanci, koje putem krvi dospevaju do ćelija CNS-a gde ostvaruju anestetički efekat.
Još od pronalaska anestezije traga se za ”idealnim” anestetičkim sredstvom.

Do danas, međutim, nije pronađeno nijedno anestetičko sredstvo koje bi imalo sve idealne osobine.

Stoga se danas samo jedan anestetik izuzetno upotrebljava za vrlo kratke male intervencije, a sve se više teži za balansiranom (kombinovanom) anestezijom

Od hipnotika (izazivanje sna) se najčešće koriste:

barbiturati,
nebarbituratni hipnotici,
benzodiazepini.

Za postizanje analgezije u upotrebi su opijatni analgetici kao i isparljivi anestetici (halotan, sevofluran, izofluran i dr.) i gasni anestetik azotni oksidul.

Za postizanje mišićne relaksacije depolarizujući (succinylcholine) i nedepolarizujući mišićni relaksanti (pancuronium, atracurium)

BARBITURATI

Iako su tokom poslednje decenije u kliničku upotrebu uvedeni novi preparati za intravensku anesteziju, barbiturati su i dalje vrlo popularni anestetici.

U zavisnosti od dužine trajanja dejstva, dijele se na one sa ultrakratkim, kratkim, srednjim i dugim dejstvom.

Prema toj klasičnoj podjeli, najčešće se upotrebljavaju barbiturati sa ultrakratkim dejstvom.

Njihovo najvažnije svojstvo je da odmah prolaze u sva tkiva organizma, veoma su liposolubilni, pa je to razlog za brzo dospjevanje do CNS-a i skoro trenutni nastanak anestezije.

Barbiturati nisu prvenstveno analgetici, odnosno ne povećavaju značajno prag bola.

Čak se smatra da subanestetičke doze barbiturata djeluju antianalgetički i da povećavaju osjetljivost na somatsku bol, koja se gubi povećanjem doze. Stoga se u praksi, posle uvoda u anesteziju barbituratima, obično daje azotni-oksidul, ili neki drugi inhalacioni anestetik, da obezbjedi analgeziju.

Davanje barbiturata obično dovodi do hipotenzije različitog stepena.

Hipertenzivne i hipovolemične osobe mnogo su osjetljivije na ovo dejstvo barbiturata nego osobe u dobrom opštem stanju.

Spadaju među najsnažnije respiratorne depresore, gdje pri tom smanjuju disajni volumen, a lako povećavaju frekvenciju.

Za intravensku anesteziju se upotrebljava više barbiturata sa ultrakratkim dejstvom, čiji je glavni predstavnik tiopental.

Tiopental Na (Nesdonal, Pentotal) je barbituratni anestetik koji se koristi prvenstveno za brz uvod u anesteziju, koja se kasnije održava smjesom inhalacionih anestetika u okviru opšte balansirane anestezije. Izaziva sedaciju, hipnozu, anesteziju i respiratornu depresiju, zavisno od doze i brzine injiciranja lijeka.

U kliničkoj praksi anestezija nastupa u toku 30 sec. Brz uvod u anesteziju dovodi do pada minutnog volumena srca za 25% i više. Treba biti vrlo obazriv kada se ovaj lijek daje pacijentima sa teškom srčanom dekompenzacijom.

Tiopental se upotrebljava kao 2,5%-ni rastvor za uvod u anesteziju u dozama 3-5 mg/kg/TT.

Alkalni rastvor ovog anestetika iziskuje isključivo intravensku primjenu.

Paravenozna aplikacija lijeka dovodi do opsežnih nekroza tkiva, dok je slučajna intraarterijska aplikacija praćena trombozom i akutnom ishemijom.

NEBABITURATNI ANESTETICI

Etomidat (Hipnomidat, Nalgol) je noviji nebarbituratni hipnotik, koji hemijski nije srodan drugim hipnotičkim sredstvima.

Kao brzo djelujući hipnotik dovodi do gubitka svijesti u toku petnaestak sekundi.

Uobičajena doza za uvod iznosi 0,3 mg/kg/TT, upoređujući iste količine 12 puta je potentniji od tiopental-a.

Najvažniji nedostatak etomidat-a je visok procenat nevoljnih mišićnih pokreta, tremora i hipertonusa, koji se vide posle uvoda.

BENZODIAZEPINI

Zavisno od upotrebljene doze, benzodiazepini izazivaju trankvilizaciju, sedaciju, gubitak svijesti. Znatno češće se upotrebljavaju kao hipnotici u okviru opšte balansirane anestezije, gdje udruženi sa drugim hipnoticima ili analgeticima mogu izazvati respiratornu depresiju. Imaju dobar amnestički efekat i to u vidu anterogradne amnezije. Takođe se mogu koristiti i za sedaciju u okviru regionalne ili blok anestezije.

Od benzodiazepinskih preparata najčešće se koriste:

midazolam (Flormidal, Dormicum),
lorazepam (Loisilan, Tavor),
diazepam (Valium, Apaurin).

Za antagonizovanje neželjenih efekata benzodiazepina koristi se njihov specifični antagonist flumazenil (Anexate) u dozi od 0,2 mg iv , doza se može ponavljati, maksimalno do 1mg.

NEUROLEPTICI I OPOIDI

Neurolept-analgezija je poseban vid intravenske anestezije gdje se kombinuje djelovanje snažnog neuroleptika i analgetika (Talamonal).

Rjeđe se koristi kao samostalna procedura, a češće kao dodatak opštoj anesteziji (neurolept-anestezija).

Ordiniranje snažnih analgetika neizostavni je dio opšte anestezije.

U te svrhe ranije su korišteni morfin i petidin, ali su danas u potpunosti zamjenjeni sintetičkim opoidima kao što su fentanil, alfentanil, sufentanil.

Oni su snažni respiratorni depresori, a neželjena dejstva im se antagonizuju nalokson-om (Narcan).

Fentanil je najčešće korišćeni opoidni analgetik u savremenoj anesteziološkoj praksi.

Dejstvo mu nastupa tokom 1 do 2 min i poslije pojedinačne doze od 0,05 mg, trajanje je ograničeno na 20 do 30 min. Poslije davanja visokih doza ili ordiniranja putem kontinuirane infuzije dejstvo može trajati od 2-5 časova.

Najčešća neželjena dejstva su: postoperativna respiratorna depresija, bradikardija i hipotenzija, postoperativna muka i povraćanje, skeletna rigidnost. Kliničke doze fentanil-a su 0,005 mg/kg/TT.

TOTALNA INTRAVENSKA ANESTEZIJA (TIVA)

TIVA je anesteziološka tehnika gdje se primjenjuju samo intravenski anestetici.

Uz pomoć ove tehnike imamo mogućnost da u kontinuiranoj infuziji kombinujemo:

opšte intravenske anestetike nebarbituratnog tipa (propofol, etomidat)
sintetske opoidne analgetike kratkog dejstva (remifentanil, sufentanil, alf

PROPOFOL

Propofol je intravenski anestetik (sedativ-hipnotik) koji se koristi za uvod i održavanje anestezije ili za sedaciju.

Ispitivanja su pokazala da propofol izaziva veće negativne efekte na hemodinamske parametre u odnosu na sve druge uobičajene indukcione agense.

Od tiopentala je 1,6-1,8 puta snažniji

REMIFENTANIL

Remifentanil je μ-opoidni agonist brzog nastupa i kratkog trajanja dejstva, čiji se efekti antagonizuju opoidnim antagonistom, naloxonom.

Hemodinamski efekti remifentanila nastupaju u roku od 3-5 minuta posle bolus doze ili uključenja infuzije. U kombinaciji sa drugim intravenskim i inhalacionim anesteticima deluje sinergistički, potencirajući njihov efekat. Stoga se njihova doza u kombinaciji sa remifentanilom umanjuje za 50-75%.

Regionalna anestezija
- centralni blok
- spinalni blok
- epiduralni (periduralni) blok
- kaudalni blok
- periferni blok
- nervni blok
intravenska reg. anestezija
- Spinalni blok
  - Punkcija spinalnog kanala i dure mater te apliciranje male količine anestetika (levobupivacain) u visini L2-L3 ili L3-L4 pršljena, putem igle za spinalnu punkciju
  - prednost: brzo djelovanje
  - komplikacije: hipotenzija, infekcija, neugodne glavobolje, krvarenje
- epiduralni blok
  - punkcija međupršljenskog prostora te plasiranje epiduralnog katetera u visini L2 – L3 pršljena (dura mater se ne punktira)
  - prednosti: brzo djelovanje, mogućnost ponovljene aplikacije lijeka, postoperativna analgezija, nema glavobolja komplikacije: kao i kod spinalne
- Periferni blok

metoda kojom se uz pomoć UZ vrši punkcija jednog od spletova nerava (pleksus) te apliciranjem anestetika izvodi anesteziranje određene regije u zavisnosti od OP zahvata

intravenska regionalna anestezija

apliciranje veće količine lokalnog anestetika niže koncentracije u venski sistem ekstremiteta

uvođenje venske kanile
postavljanje dvije manžetne
„blijeda staza”
apliciranje anestetika (40 – 80 ml 0,5% lidokain)
naduvavanje distalne manžetne
postepeno popuštanje manžetne

Komplikacije: uticaj anestetika na kardiovaskularni sistem i smrt!!!!!